Εμμανουήλ Ξάνθος

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΜΟΥ

Ο Εμμανουήλ Ξάνθος ήταν ένας από τους ιδρυτές της Φιλικής εταιρίας. Της μυστικής εταιρίας που προετοίμασε την επανάσταση του 1821. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Πάτμο. Σπούδασε στην Πατμιάδα Ακαδημία, που τόσο σημαντικό ρόλο έχει παίξει στον διαφωτισμό του σκλαβωμένου γένους.

Στα 20 χρόνια του μετανάστευσε στην Τεργέστη και άρχισε να ασχολείται με το εμπόριο. Η ζωή του είναι μυθιστορηματική όπως όλων των επαναστατών. Το 1810 τον βρίσκει στην Ρωσία, στην Οδησσό, υπάλληλο στις εμπορικές επιχειρήσεις της οικογένειας Ξένου που κατάγονταν επίσης από την Πάτμο. Στην Οδησσό σε αυτό το κέντρο του ελληνισμού, ίδρυσε το 1814 την φιλική εταιρία μαζί με τους Νικόλαο Σκουφά και Αθανάσιο Τσακάλωφ. Σκοπός της εταιρίας ήταν η προπαρασκευή του ξεσηκωμού των σκλαβωμένων Ελλήνων και η απελευθέρωση τους.

Η Φιλική εταιρία φτιάχτηκε στα μέτρα αντίστοιχων μυστικών επαναστατικών εταιριών που υπήρχαν τότε στην Ευρώπη όπως οι καρμπονάροι και σε αναλογία με τις Ιταλικές μασονικές στοές. Οι δυσκολίες που αντιμετώπισε το εγχείρημά τους ήταν μεγάλες. Δυσκολίες που ξεπεράστηκαν μέσα από πολλές πίκρες και απογοητεύσεις. Το 1915 ο Ξάνθος αποφασίστηκε να εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη όπου με κάλυψη τις εμπορικές του δραστηριότητες προσπάθησε να προπαγανδίσει τους σκοπούς τις εταιρίας και να κατηχήσει νέα μέλη ανάμεσα στη ακμάζουσα ελληνική κοινότητα της Πόλης. Η δυσπιστία ήταν μεγάλη.

Οι Φιλικοί είχαν να αντιμετωπίσουν τους απανταχού τουρκολάτρες, που τα συμφέροντα τους θα θίγονταν από μια επανάσταση. Είχαν να αντιμετωπίσουν διάφορες λανθασμένες επιλογές στα πρόσωπα που κοινωνούσαν το μεγάλο μυστικό και κινδύνευσαν πολλές φορές να τιναχτούν όλα τους τα σχέδια στον αέρα. Όμως από το 1818 και μετά η Φιλική εταιρία αποκτάει όλο και σταθερότερη βάση και ερείσματα όπου υπάρχουν Έλληνες και συγκεντρώνει στους κόλπους της τον ανθό των Ελλήνων που τους έκαιγε η φλόγα της απελευθέρωσης της πατρίδας.

Τον ίδιο χρόνο ανατίθεται στον Ξάνθο να διερευνήσει τις δυνατότητες ανάθεσης της αρχηγίας σε κάποια άξια προσωπικότητα μεγάλου κύρους. Η πρώτη σκέψη ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας, υπουργός εξωτερικών του Τσάρου ο οποίος όταν του γίνεται η πρόταση αρνείται και φέρεται με πολύ άσχημο τρόπο στους απεσταλμένους της Φιλικής. Ο Ξάνθος τελικά αναθέτει την αρχηγία στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, στρατηγό του Ρώσικου στρατού και υπασπιστή του Τσάρου Αλέξανδρου του Α'.

Η αποτυχία του επαναστατικού κινήματος του Υψηλάντη στις ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας, μετατοπίζει το βάρος της επανάστασης στην Πελοπόννησο όπου ο Ξάνθος έφτασε στο 1923. Εκεί αναλαμβάνει την αποστολή να οργανώσει απόδραση του Αλέξανδρου Υψηλάντη από τις Αυστριακές φυλακές όπου βρισκόταν, αποστολή που σκόνταψε στην άρνηση του Υψηλάντη να αποδράσει. Μέχρι την παραμονή της έλευσης του Καποδίστρια στην Ελλάδα συμμετέχει στην επανάσταση.

Με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους αποσύρεται στο Βουκουρέστι και επιστρέφει το 1937 σε ένα βαρύ κλίμα καθώς στο διάστημα της απουσίας του ο Αναγνωστόπουλος ένα από τα πρώτα μέλη της Φιλικής εταιρίας έχει δημοσιεύσει κατηγορίες για τον Ξάνθο ότι τα πρώτα χρόνια της Φιλικής εταιρίας ξόδευε αλόγιστα χρήματα από το ταμείο της Φιλικής εταιρίας. Κατηγορίες που μετα την παρουσία του Ξάνθου στην Αθήνα ανασκεύασε.

Το επίσημο ελληνικό κράτος τίμησε τον Ξάνθο με τον χρυσό Σταυρό του Σωτήρος και με μια σύνταξη που ποτέ δεν έλαβε. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αυτός ο μεγάλος επαναστάτης και πατριώτης τα πέρασε λησμονημένος μέσα στη φτώχια και πέθανε το 1852 έπειτα από μια πτώση του από τα σκαλιά της Βουλής, όπου είχε πάει να παρακολουθήσει κάποια συνεδρίαση. Κηδεύτηκε με τιμές στρατηγού και αυτή ήταν η μοναδική έκφραση ευγνωμοσύνης του κράτους που του χρωστούσε την δημιουργία του. Στην Πάτμο υπάρχει ανδριάντας και μνημείο αφιερωμένο στην μνήμη του μεγάλου επαναστάτη.

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΞΑΝΘΟΣ